ಇಂದಿನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಮೊಬೈಲ್ ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ನಮ್ಮ ದಿನನಿತ್ಯದ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಆನ್ಲೈನ್ ಆರ್ಡರ್, ಮೊಬೈಲ್‌ಗೆ ಹಣ ವರ್ಗಾವಣೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಊಟದ ಆರ್ಡರ್ ಇತ್ಯಾದಿ – ಎಲ್ಲವೂ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಜರುಗುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಇಂತಹ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಸಂಪರ್ಕ ಸಮಸ್ಯೆ ಇರುವ ಭಾಗಗಳು ಇನ್ನೂ ಸವಾಲಿನಲ್ಲಿವೆ.
ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲೇ RBI (Reserve Bank of India) ಡಿಜಿಟಲ್ ರೂಪಾಯಿ (Digital Rupee / e₹) ಎಂಬ ಹೊಸ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದೆ — ಇದು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಹಣ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಹಣಕಾಸಿನ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಹಿಂದೊಡೆಯಾಗಿದೆ.
ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ ಎಂದರೇನು?
- “ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ” ಅಥವಾ e₹ ಎಂದರೆ, ಭಾರತೀಯ ರೂಪಿಯ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆವೃತ್ತಿ — ಭೌತಿಕ ನಗದಾಗಿ ಇಲ್ಲದ, ಆದರೆ ನಗದಿನಂತಹ ಮೌಲ್ಯವಿರುವ ಹಣದ ಆಧುನಿಕ ರೂಪ.
- ಇದು RBI ಹೊರಡಿಸಿರುವ ಸಂಘ-ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ (Central Bank Digital Currency – CBDC) ಆಗಿದ್ದು, ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ನಗದಿನಷ್ಟೇ ಮಾನ್ಯತೆ (legal tender) ಹೊಂದಿದೆ.
- ಪ್ರತಿ e₹ ಒಂದು ರೂಪಿಯ ಮೌಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ — “1 e₹ = ₹1 ನಗದು” ಎಂಬ ಸಮಮೌಲ್ಯ.
ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ?
- ಬಳಕೆದಾರರು ವ್ಯಾಲೆಟ್ (e₹ wallet) ಮೂಲಕ e₹ ಹಣವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಹಣ ಕಳúva ಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಪಾವತಿಸಬಹುದು.
- ಆಪ್/ವ್ಯಾಲೆಟ್ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿ, ನೋಂದಣಿ ಮಾಡಿ, ಹಣ ಲೋಡ್ ಮಾಡಿ ಬಟನ್ ಕ್ಲಿಕ್/ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮೂಲಕ ಪಾವತಿಸಬಹುದು.
- ಐಂಟರ್ನೆಟ್ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ನಿಗಧಿತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ — ಅದರೊಳಗೆ NFC (Near Field Communication) ಅಥವಾ ಕನಿಷ್ಠ ಟೆಲಿಕಾಂ ಸಿಗ್ನಲ್ ಆಧಾರಿತ ಪಾವತಿಗಳು.
- ಇದು ಪಿಯರ್-ಟು-ಪಿಯರ್ (P2P) ಮತ್ತು ಪರ್ಸನ್-ಟು-ಮರ್ಚಂಟ್ (P2M) ರೀತಿ ಬಳಸಬಹುದು — ಉವೇಕೆ QR ಕೋಡ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ನಂಬರ್ ಮೂಲಕ.
ಭಾಗವಹಿಸಿರುವ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು & ಪ್ರಳೋಭನಗಳು
- ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಹೋಗುತ್ತಿರುವ 15 ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇವೆ:
- State Bank of India, ICICI Bank, HDFC Bank, YES Bank, Bank of Baroda, Canara Bank, Axis Bank, Kotak Mahindra Bank, Indian Bank, IndusInd Bank, Punjab National Bank, Federal Bank, Karnataka Bank ಇತ್ಯಾದಿ.
- ಬಳಕೆದಾರರು ಆಪ್ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿ, KYC (ಗುರುತಿನ ನವೀಕರಣ) ಮೂಲಕ ನೋಂದણી, ನಂತರ ವ್ಯಾಲೆಟ್ ಲೋಡ್ ಮಾಡಿ ವಹಿವಾಟು ಆರಂಭಿಸಬಹುದು.
ಪ್ರಮುಖ ಲಾಭಗಳು
- ಸಣ್ಣ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದಾಗ ಕೂಡ ಹಣ ವರ್ಗಾವಣೆ/ಪಾವತಿ ಸಾಧ್ಯತೆ.
- ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳ ಅಗತ್ಯ ಕಡಿಮೆ — ವ್ಯರ್ಥ ವೆಚ್ಚಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು.
- ವಹಿವಾಟುಗಳು ತಕ್ಷಣ (settlement finality) ಆಗುವುದು, ನಗದು ಹೋಲಿಕೆಯ ಅನುಭವ.
- ಹಣಕಾಸು ಸಮಾವೇಶ (financial inclusion) ಹೆಚ್ಚಲು ಅವಕಾಶ.
- ಸರ್ಕಾರದ ಪಾವತಿಯ ಅಭಿಯಾನ, ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ನಿಗದಿತ ಲಾಭಗಳ ವಿತರಣೆಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಬಹುದು (programmable payments) — ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪರಿಹಾರಧನಗಳು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೃಂದಿ ಪಾವತಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ.
ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶಗಳು
- ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ ಇನ್ನೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ — ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪೈಲಟ್ (pilot) ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ.
- ಯುಪಿಐ (UPI) ಅಥವಾ ಇತರ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಳಸುವ ತಂತ್ರ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ — ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ “ಹಣ” ಆಗಿದ್ದು, UPI “ಪಾವತಿ ಇನ್ಸ್ಟ್ರುಮೆಂಟ್”.
- ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವೆಂದು ಜಾಗತಿಕ ವಿನಿಮಯ (cross-border) ಬಳಸಲೂ ಯೋಚಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ವಿರಳ.
- ಬಳಕೆದಾರರು, ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಹೊಸ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ; ಸುರಕ್ಷತೆ, ಪ್ರೈವಸಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನ ನೀಡಬೇಕಾಗಿದೆ.
ಇತ್ತೀಚಿನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ & ಮಾನದಂಡಗಳು
- ಮಾರ್ಚ್ 2025 ವೇಳೆಗೆ ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ ಬಳಕೆದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖನೀಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ — ಪೈಲಟ್ ಆರಂಭದ ಹಂತದಲ್ಲಿ 16.39 ಕೋಟಿ ರೂ.ದಿಂದ (March 2023) ಸುಮಾರು 234 ಕೋಟಿ ರೂ. (March 2024) ಮತ್ತೆ 1,016 ಕೋಟಿ ರೂ. (March 2025)ವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ.
- ಬ್ಯಾಂಕರು ಮತ್ತು ಫಿನ್-ಟೆಕ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಉಚಿತಪೂರ್ವ ಛಿದ್ರಗಳು & ಭವಿಷ್ಯ ತೆರಿವು
- ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕುಗ dışında ಪೇಮೆಂಟ್ ಆ್ಯಪ್‌ಗಳು, ಫಿನ್-ಟೆಕ್ 업체ಗಳು ಕೂಡ ಹೊಂದಲು RBI ಯೋಚನೆದಲ್ಲಿದೆ.
- ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ (cross-border) ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.
- ಹಾಗೂ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ದೃಷ್ಠಿಯಿಂದ ಆಫ್‌ಲೈನ್‌ ಚಲಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು, NFC/ತುಂಬಿನ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಯಾಕ್ಶನ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಲಿದೆ.
ಇంటರ್‌ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನುಬಂಧವಿಲ್ಲದೆ ಹಣ ಸಾಗಿಸುವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಡೆಗೆ ನಾವು ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿದ್ದೇವೆ. ಡಿಜಿ ರೂಪಾಯಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಟು:
ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್ಸೈಟ್ www.rbi.org.in
- ಇದು RBI ನಿಯಂತ್ರಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ
- ಮೊಬೈಲ್/ವ್ಯಾಲೆಟ್ ಮೂಲಕ ಬಳಸಬಹುದು
- ಗ್ರಾಮೀಣ/ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯಕ
- ಮುಂದುವರೆದ ತೆವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ
